Witaj na blogu spolkacywilna.info

Witaj na moim blogu dotyczącym spółki cywilnej. Znajdujesz się teraz w miejscu zawierającym podstawowe informacje na temat spółki cywilnej. Jeżeli chcesz zdobyć bardziej szczegółowe informacje, przejdź na stronę główną bloga spolkacywilna.info.

Na blogu zagadnienia dotyczące spółki cywilnej wyjaśniam bardzo szczegółowo. W jednym wpisie staram się opisywać tylko jedno zagadnienie. Wpisy zostały podzielone na kategorie tematyczne, możesz także skorzystać z wyszukiwarki. Wszystko znajdziesz w panelu po prawej stronie bloga. Większość wpisów znajdziesz w dwóch formach: materiału wideo oraz tekstu. Jeżeli masz chwilę wolnego czasu, zapraszam do obejrzenia materiału wideo. Pomoże Ci to łatwiej zrozumieć omawiany problem.

Jeżeli masz problem dotyczący spółki cywilnej, zadaj je na blogu lub skontaktuj się ze mną poprzez email lub telefonicznie. Dane kontaktowe znajdziesz w zakładce kontakt. Spółkami zajmuje się na co dzień, dlatego istnieje wielka szansa, że będę potrafił rozwiązać każdy z problemów dotyczący spółki cywilnej.

Czym jest spółka cywilna?

Spółka cywilna jest umową i jako jedyna spółka funkcjonująca w polskim prawie została uregulowana w Kodeksie cywilnym (Kodeks cywilny – art. 860- 875). W przeciwieństwie do innych spółek, jej działania nie regulują przepisy Kodeksu spółek handlowych.

Podstawową różnicą w stosunku do innych spółek jest to, że spółka cywilna nie posiada tak zwanej podmiotowości prawnej (w konsekwencji spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej). Nie stanowi odrębnego bytu prawnego od swoich wspólników (czyli nie jest w sensie prawnym wydzielona od osób fizycznych). Spółka cywilna jest wyłącznie umową zawartą przez co najmniej dwie osoby w celu określenia zasad współdziałania związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Z tego powodu, działalność gospodarcza jest prowadzona przez wspólników spółki cywilnej, a nie przez samą spółkę. To osoby uczestniczące w spółce odprowadzają składki oraz podlegają wpisowi do CEIDG. Sama spółka cywilna nie podlega rejestracji w centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej (CEIDG). Wspólnicy ujawniają natomiast fakt prowadzenia działalności w ramach spółki w tym rejestrze.

Fakt, że spółka cywilna jest wyłącznie umową oraz nie posiada osobowości prawnej (na jej podstawie nie jest powołany do życia żaden nowy podmiot w rozumieniu prawnym) powoduje kilka konsekwencji:

1. spółka cywilna nie może istnieć jako spółka jednoosobowa (w przeciwieństwie do spółki z o.o.) – jej wspólnikami zawsze muszą być co najmniej dwie osoby
2. spółka cywilna nie jest podmiotem wydzielonym od swoich wspólników – z tego powodu nie jest stroną umów, decyzji administracyjnych, postępowań sądowych (chociaż nip i regon spółki jest odrębny od jej wspólników)
3. majątek zgromadzony w toku działania spółki stanowi majątek jej wspólników, chociaż jest w pewien sposób wydzielony od ich majątków osobistych
4. wspólnicy odpowiadają solidarnie za długi(każdy jest zobowiązany osobiście do zapłaty całości długów).

Umowa spółki cywilnej

Kto może być stroną umowy?

Założyć spółkę cywilną oraz być wspólnikami spółki mogą wszystkie podmioty prawa cywilnego posiadające swoją własną podmiotowość prawną. W związku z tym, mogą to być:

1. osoby fizyczne,
2. osoba prawna,
3. tzw. ułomne osoby prawne, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

Zazwyczaj spółka cywilna jest zakładana pomiędzy osobami fizycznymi, jednakże nie wykluczone podpisanie umowy przez osoby prawne (na przykład spółki z o.o.) lub tak zwane ułomne osoby prawne (na przykład spółki jawne).

Ze względu na to, że sama spółka cywilna nie ma osobowości prawnej nie może być wspólnikiem innej spółki cywilnej. Jest to tylko umowa określająca zasady współpracy pomiędzy jej uczestnikami. Wspólnik jednej spółki cywilnej może być natomiast wspólnikiem kilku różnych spółek cywilnych.

W jakiej formie należy podpisać umowę spółki?

Umowa spółki powinna być zawarta w formie pisemnej (dokument opatrzony własnoręcznymi podpisami). Zawarcie umowy w innej formie – np. poprzez email jest także możliwe. W pewnych sytuacjach mogą jednak powstać tzw. trudności dowodowe związane z sądowym ustaleniem treści umowy.

W zdecydowanej większości przypadków do podpisania umowy dochodzi w formie pisemnej.

W pewnych przypadkach zawarcie umowy wymaga zachowania szczególnej formy. Dotyczy to sytuacji, w której do spółki ma zostać wniesiony wkład w postaci neiruchomości lub przedsiębiorstwa (ew. inny wkład, którego przeniesienie wymaga zachowania szczególnej formy. W takim przypadku zawiązanie spółki oraz wniesienie wkładu powinno nastąpić w formie aktu notarialnego albo w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym.

Jeżeli do spółki ma przystąpić nowy wspólnik, to w zdecydowanej większości przypadków wystarczy podpisanie aneksu w formie pisemnej. Jeżeli spółka cywilna jest właścicielem nieruchomości to przystąpienie do spółki wymaga formy aktu notarialnego.

Prosta umowa spółki cywilnej

Umowa na mocy której zakładana jest spółka cywilna może mieć bardzo prostą treść. Niezbędnymi elementami umowy są:

1. stron umowy (czyli przyszli wspólnicy spółki cywilnej)
2. cel gospodarczy, do którego wspólnicy zobowiązują się dążyć (nawet jeżeli jest określony bardzo ogólnie – np. jako prowadzenie działalności gospodarczej)
3. określenie działań podejmowanych przez wspólników dla zrealizowania celu gospodarczego (np. praca dla spółki lub wniesienie do spółki majątku jako wkładu)

Jeżeli wspólnicy ograniczą treść umowy do tych elementów, to zasady funkcjonowania spółki w pozostałym zakresie będą regulowały przepisy ustawowe. Takie rozwiązanie ma swoje wady – przede wszystkim w zakresie braku uregulowania zasad podejmowania decyzji w spółce cywilnej, zasad reprezentacji spółki cywilnej, czy zasad rozwiązywania spółki cywilnej.

Rozbudowana umowa spółki

Bardziej rozbudowana umowa spółki cywilnej może określać:

1. wkłady, które wniosą wspólnicy spółki cywilnej (powstaje z nich majątek spółki cywilnej)
2. zasady świadczenia pracy na rzecz spółki oraz inne działania podejmowane celem osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego
3. zasady podziału zysku
4. powiązanie wysokości zysku ze świadczeniem pracy lub zaangażowaniem w sprawy spółki w inny sposób
5. wewnętrzne zasady ponoszenia odpowiedzialności za długi spółki cywilnej
6. zasady podejmowania decyzji w zależności od rodzajów spraw
7. zasady podpisywania umów z osobami trzecimi
8. zasady wypowiadania umowy spółki
9. zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej
10. zdarzenia powodujące rozwiązanie spółki
11. zasady podziału majątku spółki cywilnej po jej rozwiązaniu.

Czy warto wykorzystać wzór umowy z Internetu?

Umowa spółki cywilnej podpisana na podstawie wzoru znalezionego w Internecie ma swoje dobre i złe strony. Zaletą będzie prawdopodobnie niski (albo wręcz zerowy) koszt podpisania umowy. Na początku prowadzenia działalności gospodarczej jest to dla wielu osób kluczowa zaleta.

Warto jednak pamiętać o tym, że jeżeli działalność spółki cywilnej okaże się sukcesem interesy wspólników mogą okazać się szybko rozbieżne. Jeżeli nie zostaną wyraźnie określone zasady podejmowania decyzji, zasady prowadzenia działalności konkurencyjnej, czy zasady wypowiadania umowy spółki cywilnej, może to prowadzić do paraliżu działalności spółki oraz jej rozwiązania ze stratą dla przynajmniej części osób.

Jednym z najczęstszych mankamentów umów podpisywanych z prostego wzoru jest brak określenia zasad zaangażowania w sprawy spółki oraz brak powiązania stopnia udziału w zysku (a potem w podziale majątku po rozwiązaniu spółki) z osobistym zaangażowaniem w spółkę. Prowadzi do do szybkich konfliktów związanych z pobieraniem równego udziału w zysku, pomimo nierównego zaangażowania w spółkę lub nawet braku takiego zaangażowania w ogóle.

Wkład do spółki

Wspólnicy spółki cywilnej powinni dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. W tym celu wspólnicy powinni podjąć działania zmierzające do prowadzenia działalności gospodarczej. Najczęściej jej prowadzenie nie jest możliwe bez żadnego majątku – dlatego wspólnicy decydują się na wniesienie wkładów. Przy ich pomocy jest prowadzona działalność gospodarcza. .

W przypadku wnoszenia wkładu umowa spółki powinna określać:

1. przedmiot wkładu
2. termin, w którym należy dokonać wniesienia wkładu
3. wartość wkładów wniesionych

Jeżeli umowa nie określi wartości wnoszonego wkładu, domniemuje się, że wkłady miały równą wartość. Może to mieć szczególnie istotne znaczenie w przypadku wystąpienia ze spółki przez jednego ze wspólników lub w przypadku rozwiązania spółki.

Co istotne, przepisy nie określają minimalnej wysokości wniesionego wkładu. W przypadku innych spółek takie przepisy istnieją – np. w przypadku spółki z o.o..

Czy można zawrzeć umowę spółki bez wniesienia wkładów?

W przeciwieństwie do innych spółek, istnieje możliwość założenia spółki bez wnoszenia jakichkolwiek wkładów. Na prowadzenie takiej spółki często decydują się osoby fizyczne. Działalność gospodarcza w przypadku takiej spółki może być prowadzona wyłącznie w oparciu o osobiste zaangażowanie wspólników.

Poszczególni wspólnicy mogą też być zwolnieniu od wniesienia wkładu. W takich przypadkach wspólnicy w umowie albo w ogóle pomijają kwestie wnoszenia wkładów albo określają, że wspólnicy mają pracować dla spółki.

Nie jest to najszczęśliwsze rozwiązanie ponieważ w jego rezultacie powstają często konflikty co do różnego zainteresowania wspólników sprawami spółki (a nawet braku takiego zaangażowania wraz z jednoczesnym żądaniem udziału w zyskach).

Rodzaje wkładów

Wkłady można podzielić na dwie podstawowe grupy:

1. pieniężne
2. niepieniężne

Wkład pieniężny, jak sama nazwa wskazuje, są to środki pieniężne (w walucie polskiej lub zagranicznej) przekazane na potrzeby funkcjonowania spółki. Przepisy kodeksu cywilnego nie określają ani minimalnej, ani maksymalnej wartości takiego wkładu.

Wkład niepieniężny to dużo bardziej zróżnicowana kategoria, do której wchodzą wszystkie rzeczy lub prawa (poza pieniędzmi), które mogą być przeniesione na inną osobą (co prawnicy określają jako zbywalność). Wspólnik może zatem wnieść do spółki:

1. własność rzeczy ruchomej (na przykład samochodu)
2. własność nieruchomości (na przykład działki)
3. inne niż własność prawa rzeczowe (na przykład prawo użytkowania albo prawo służebności – jeżeli są zbywalne, ew. upoważnienie spółki do korzystania z takich praw)
4. prawa wynikające z umów (np. z umowy najmu albo umowy dzierżawy)
5. prawa wynikające ze zgłoszenia lub rejestracji znaku towarowego
6. świadczenie pracy lub usług na rzecz spółki cywilnej

Co nie może być wkładem spółki cywilnej?

Wkładem do spółki nie mogą być:

1. prawa niezbywalne
2. prawa wynikające z decyzji administracyjnych (w szczególności koncesje i zezwolenia)

W przypadku praw niezbywalnych potencjalnie możliwe jest upoważnienie spółki do korzystania z tych praw (na przykład z użytkowania nieruchomości).

W przypadku części decyzji administracyjnych możliwe jest ich bezpośrednie lub pośrednie przeniesienie na spółkę (wymaga to każdorazowej analizy). Jeżeli prawa z decyzji administracyjnej wchodzą w skład przedsiębiorstwa wspólnika, możliwe jest wniesienie do spółki całego przedsiębiorstwa w rozumieniu przedmiotowym (zespół składników materialnych i niematerialnych służących prowadzeniu działalności gospodarczej). Nawet jednak w takim przypadku nie wszystkie prawa wynikające z decyzji administracyjnych zostaną przeniesione (wymaga to każdorazowej analizy).

W jaki sposób wnieść wkłady do spółki cywilnej?

W zależności od tego na wniesienie jakiego wkładu zdecydują się wspólnicy, inny będzie sposób i forma ich wniesienia. Szczegółowe zasady wnoszenia może także określać umowa spółki, uchwała lub inne porozumienie pomiędzy wspólnikami.

Wkład pieniężny może być wniesiony w formie gotówkowej, bądź jako przelew na rachunek bankowy założony na cele spółki.

Wkład niepieniężny wnoszony jest do spółki poprzez zawarcie umowy. Umowa spółki stanowi zobowiązanie do wniesienia wkładu. Aby przenieść wkład do spółki konieczne jest zawarcie umowy z tzw. skutkiem rozporządzającym (to jest przenoszącym własność lub inne prawo na spółkę). Umowa spółki może wywoływać skutek rozporządzający, jeżeli będzie to wyraźnie przewidziane w umowie spółki.

Jeżeli do przeniesienia własności lub innego prawa konieczne jest zachowanie szczególnej formy prawnej (na przykład w przypadku nieruchomości formy aktu notarialnego, w przypadku przedsiębiorstwa formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym) konieczne jest zawarcie umowy ze skutkiem rozporządzającym w odpowiedniej formie. Jeżeli umowa spółki jest zawarta w takiej formie, do przeniesienia może dojść na podstawie umowy spółki (np. zawarcie umowy spółki cywilnej w formie aktu notarialnego pozwala przenieść własność nieruchomości ze wspólnika do spółki).

Wartość wkładu

Jeżeli umowa nie ustala wartości wkładów określając jedynie co jest ich przedmiotem, przyjmuje się równą wartość wkładów (Kodeks cywilny przewiduje takie domniemanie). Jeżeli umowa spółki nie zawiera jakichkolwiek odmiennych postanowień od rozwiązań wynikających z przepisów (Kodeksu cywilnego), to z punktu widzenia wspólników wartość nie ma kluczowego znaczenia z punktu widzenia bieżącego funkcjonowania. Nie wpływa ona na udział w zysku lub stracie albo na prawo do decydowania o działalności spółki (zasadą jest równość pomiędzy wspólnikami)

Wartość wkładów ma za to zasadnicze znaczenie przy ewentualnych rozliczeniach w przypadku wystąpienia wspólnika ze spółki. Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.

Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki. W przypadku wniesienia wkładów składających się na majątek spółki należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC). Patrząc na kwestię wartości wkładów z tego punktu widzenia, umowa powinna określać wartość wkładów na rzeczywistym poziomie ponieważ stanowi to podstawę do obliczenia podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC).

Jak działa spółka cywilna?

Spółka cywilna to forma współpracy pomiędzy wspólnikami prowadzącymi działalność gospodarczą. W związku z tym, umowa i przepisy określają ramy tej współpracy. Przepisy dotyczące funkcjonowania spółki cywilnej oddają dużo swobody w zakresie regulowania zasad funkcjonowania spółki. Kodeks cywilny i rozwiązania ustawowe wchodzą w grę w sytuacji, w której umowa:

1. nie przewiduje innych rozwiązań
2. przewiduje rozwiązania, które są sprzeczne z przepisami.

Podejmowanie decyzji w spółce cywilnej

Podejmowanie decyzji dotyczących działalności spółki cywilnej określa się mianem prowadzenia spraw spółki. W zależności od rodzaju sprawy, decyzje mogą być podejmowane przez różne osoby. Ze względu na wagę podejmowanych czynności można wyróżnić trzy rodzaje decyzji:

1. zwykłe sprawy spółki
2. sprawy przekraczające zwykłe sprawy spółki
3. czynności nagłe

Zwykłe sprawy spółki cywilnej mogą być prowadzone przez każdego wspólnika. Do tej kategorii zaliczane są decyzje w sprawach związanych z bieżącym prowadzeniem działalności gospodarczej. Każdy ze wspólników może jednak sprzeciwić się podejmowaniu decyzji w pewnej sprawie przez innego wspólnika, wtedy wymagane jest podjęcie uchwały przez wszystkich wspólników.

Decyzje w sprawach przekraczających zwykłe sprawy spółki cywilnej mogą być podejmowane dopiero po podjęciu przez wszystkich wspólników uchwały w tej sprawie. Decyzje w takich sprawach to decyzje poważniejsze, które nie są związane z codziennym prowadzeniem działalności gospodarczej. Mogą dotyczyć rozwoju spółki, zaciągania wyższych zobowiązań, rozwiązywania problemów pomiędzy wspólnikami.

Rozróżnienie pomiędzy dwoma wyżej wymienionymi kategoriami ma bardzo płynny charakter. Ocena jest dokonywana dopiero w odniesieniu do konkretnej spółki, w tym dotychczasowej praktyki pomiędzy wspólnikami oraz rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej. W umowie spółki możliwe jest określenie jakie sprawy są uważane za zwykłe sprawy, a jakie za przekraczające zwykłe sprawy. Katalog taki może odnosić się do czynności różnego rodzaju (np. zawarcie umowy o pracę, zawarcie umowy leasingu), może też odnosić się do wysokości zaciąganego zobowiązania (np. powyżej kwoty 20.000 złotych przyjmuje się, że czynność przekracza zakres zwykłych czynności spółki).

Decyzje w przypadku spraw nagłych mogą być podejmowane przez każdego ze wspólników spółki – chodzi o sprawy, w przypadku których brak podjęcia decyzji może wyrządzić spółce cywilnej szkodę. Z tego powodu konieczne jest nagłe działanie. Decyzje w takich sprawach mogą należeć zarówno do zwykłych spraw spółki, jak i do spraw przekraczających zwykłe sprawy.

Reprezentacja spółki cywilnej

Reprezentacja spółki to oświadczanie woli spółki cywilnej wobec osób trzecich. Dotyczy to w szczególności kontrahentów spółki podpisujących umowy w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę, czy reprezentowania spółki przed organami administracji.

Prawo do reprezentowania spółki jest związane z zakresem prowadzenia spraw spółki cywilnej. Jeżeli wspólnik może podejmować decyzję w danej sprawie, to jednocześnie może reprezentować w tym zakresie spółkę. W związku z tym prawo do reprezentacji spółki wygląda odmiennie w przypadku zwykłych spraw spółki, spraw przekraczających zwykłe sprawy spółki oraz czynności nagłych.

Zasady reprezentacji spółki mogą zostać zmienione w umowie spółki cywilnej, jeżeli zasady te nie zostaną zmienione, zasady funkcjonowania będą określać przepisy, które przedstawiłem powyżej.

Najczęstsze odstępstwa od tych zasad są następujące:

1. do reprezentacji jest uprawniony samodzielnie każdy ze wspólników
2. do reprezentacji uprawnieni są wyłącznie wszyscy wspólnicy działający łącznie (co może sprawdzać się przy spółkach 2 – 3 osobowych)

Udział w zyskach i stratach

To co dla wielu osób jest największym zaskoczenie, to generalna zasada dotycząca podziału zysków w spółce cywilnej: każdy wspólnik uczestniczy w równym stopniu w zyskach i stratach osiągniętych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zasada odrywa udział w zysku od finansowego lub osobistego zaangażowania w spółce.

W takim samym zakresie wspólnicy uczestniczą w stracie spółki. Strata nie oznacza odpowiedzialności za długi spółki (za długi każdy odpowiada w pełnym zakresie). Strata to w uproszczeniu ujemny wynik finansowy, który może wymagać pokrycia.

Zasady podziału zysków i pokrywania strat mogą być zmodyfikowany w treści umowy. W umowie można wyłączyć, bądź ograniczyć udział w stratach jednego bądź kilku wspólników. Niedozwolone jest natomiast wyłączenie wspólnika od udziału w zysku w ogóle.

Zakładając spółkę cywilną warto pomyśleć o tym aby udział w zyskach był powiązany z zakresem zaangażowania w działalność. To na tym tle powstaje największa liczba konfliktów pomiędzy wspólnikami – w przypadku ograniczenia zaangażowania jednego ze wspólników w spółkę, a nawet zaniechania jakiegokolwiek zaangażowania, wspólnicy ze zdziwieniem odkrywają, że nie ma prostych mechanizmów zmniejszenia udziału w zyskach dla takiego wspólnika.

Jak założyć spółkę cywilną – krok po kroku

Spółka cywilna powstaje z momentem zawarcia umowy spółki (w przeciwieństwie do innych spółek, które zasadniczo powstają po zarejestrowaniu ich w KRS – Krajowym rejestrze sądowym). Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą, dlatego nie ma obowiązku rejestracji tej spółki w CEIDG – Centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej.

Spółce cywilnej nadaje się natomiast numer NIP i numeru REGON. NIP i REGON jest inny od numerów rejestrowych wspólników spółki cywilnej. Każdy ze wspólników powinien prowadzić działalność gospodarczą, podlega zatem rejestracji w CEIDG – centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej, nadaje się też mu NIP i REGON.

NIP i REGON spółki cywilnej

Numer REGON nadaje Główny Urząd Statystyczny (GUS). Wniosek wraz z umową spółki cywilnej składa się na druku RG-OP we właściwym ze względu na siedzibę spółki.. Wniosek ten jest darmowy.

W celu uzyskania numeru NIP do urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę spółki należy złożyć zgłoszenie identyfikacyjne NIP-2. Zgłoszenie to również nie podlega opłacie.

Wraz z nadaniem spółce numerów NIP i REGON, wspólnicy spółki w terminie 7 dni od otrzymania tych numerów zobowiązani są do aktualizacji CEIDG – centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej (jeżeli są nimi osoby fizyczne). W CEIDG jest ujawniany fakt prowadzenia działalności w ramach spółki oraz numery rejestrowe)

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Zawarcie umowy spółki cywilnej powoduje obowiązek zapłaty PCC – podatku od czynności cywilnoprawnych jeżeli prowadzi do powstania lub powiększenia majątku spółki cywilnej. W przypadku założenia spółki, do której wspólnicy wnoszą wkład należy zgłosić się do urzędu skarbowego w celu złożenia deklaracji PPC-3.

Podatek od umowy spółki cywilnej wynosi 0,5%. Podstawę opodatkowania stanowi wartość wniesionych wkładów. Złożenie deklaracji jest obecnie możliwe także przez internet.

Majątek spółki cywilnej

Spółka cywilna to porozumienie określające zasady współpracy pomiędzy kilkoma osobami. Jej podpisanie nie powoduje powstania odrębnego podmiotu (jak ma to miejsce na przykład w przypadku spółki jawnej lub z o.o.). Jedną z konsekwencji tej sytuacji jest to, że nie powstaje majątek spółki cywilnej jako odrębnego od wspólników podmiotu.

Jeżeli w toku działania spółki powstanie majątek związany z funkcjonowaniem spółki, to będzie on stanowił majątek wspólny wszystkich jej wspólników, a nie majątek spółki. Zgromadzony majątek stanowi tak zwaną wspólność łączną. Nie jest to jednak zwykła współwłasność (na przykład jak ma to miejsce w przypadku udziałów w prawie współwłasności nieruchomości nabytych na skutek dziedziczenia). Relacje w spółce cywilnej przypominają raczej wspólnotę majątkową pomiędzy małżonkami.

Skład majątku wspólnego

W skład majątku wspólnego wspólników wchodzą własność ruchomości i nieruchomości, a także inne prawa wniesione przez wspólników jako wkład lub nabyte w czasie trwania spółki. Wspólnością nie są objęte natomiast wkłady polegające na świadczeniu usług lub pracy na rzecz spółki oraz wkłady polegające na oddaniu rzeczy spółce do używania.

Rozporządzanie majątkiem wspólnym

Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników, ani udziałem w poszczególnych jego składnikach. Oznacza to, że w okresie obowiązywania wspólności łącznej nie może:

1. sprzedać swojego udziału w całym majątku spółki
2. sprzedać udziału w przedmiocie wchodzącym w skład tego majątku
3. sprzedać części przedmiotów, które mogłyby mu przypaść w ramach podziału majątku

Ochrona udziału przed wierzycielem wspólnika

W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników, ani z udziału w poszczególnych jego składnikach. Również w tym przypadku zaspokojenie z udziału możliwe jest dopiero z chwilą rozwiązania spółki.

Wierzycielowi przepisy prawa (art. 870 Kodeksu cywilnego) przyznają jednak szczególne uprawnienie. Może wypowiedzieć umowę spółki, a następnie zaspokoić się z części majątku przypadającego jego dłużnikowi. Możliwość taka istnieje jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, a wierzyciel uzyskał wcześniej zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania (wniosek w tym zakresie kieruje się do komornika).

W takiej sytuacji wypowiedzenie umowy przez wierzyciela może nastąpić z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia niezależnie od tego, czy umowa jest zawarta na czas określony, czy nieokreślony. Dodatkowo, jeżeli umowa spółki cywilnej przewiduje krótsze okresy wypowiedzenia, wierzyciel może z nich skorzystać.

Zmiana wspólników spółki

Na przestrzeni czasu skład osobowy spółki cywilnej może ulegać zmianie. Dojdzie do tego w przypadku:

1. wystąpienia ze spółki
2. przystąpienia do spółki
3. śmierć lub ustania bytu prawnego wspólnika (np. na skutek rozwiązania spółki będącej wspólnikiem)

Wystąpienie wspólnika ze spółki

Uprawnienie do wystąpienia ze spółki, jest uprawnieniem przysługującym każdemu wspólnikowi. Co więcej, wspólnik nie może zostać tego prawa pozbawiony. Wystąpienie ze spółki może nastąpić także poprzez podpisanie aneksu. W tym miejscu interesuje nas wypowiedzenie umowy umowy spółki cywilnej.

Do wystąpienia wspólnika ze spółki dochodzi przez złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu uczestnictwa w spółce pozostałym wspólnikom. Oświadczenie powinno zostać złożone w formie dokumentowej lub wyższej (np. pisemnej). W praktyce najczęściej do wypowiedzenia dochodzi poprzez przesłanie oświadczenia w formie pisemnej przesyłką poleconą (ze względów dowodowych).

Sposób wystąpienia ze spółki różni się w zależności od tego czy umowę podpisano na czas oznaczony, czy na czas nieoznaczony.

W przypadku spółki zawartej na czas nieoznaczony każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na 3 miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Wyjątkiem od powyższej zasady jest sytuacja w której wystąpienie ze spółki zostało dokonane z ważnych powodów, wówczas ww. termin nie ma zastosowania. Ważne powody to takie okoliczności, które wspólnik nie może być zmuszany do pozostawania w spółce. W nauce prawa cywilnego, za ważny powód nie można uznać przekonania wspólnika, że spółce grożą poważne straty finansowe.

Jeśli chodzi o spółkę cywilną zawartą na czas oznaczony, to w tym przypadku możliwe jest wystąpienie ze spółki wyłącznie ze względu na ważne powody. Potencjalnie możliwe jest ustalenie, że wypowiedzenie umowy może nastąpić z zachowaniem uzgodnionego okresu wypowiedzenia. Możliwość taka nie wynika jednak sama z siebie z przepisów prawa.

Umowa może przewidywać inne rozwiązania dotyczące wypowiedzenia umowy:

1. 3 miesięczny okres wypowiedzenia może zostać skrócony albo wydłużony
2. ograniczenie możliwości wypowiedzenia przez pewien okres od dnia podpisania umowy (z wyłączeniem ważnych powodów), na przykład przez 2 lata od podpisania umowy
3. określać przyczyny wypowiedzenia, które wspólnicy w chwili zawarcia umowy uznają za uzasadniające wypowiedzenie z ważnych powodów

Wystąpienie ze spółki może być także skutkiem wypowiedzenia umowy przez wierzyciela osobistego wspólnika. O tej możliwości przeczytasz powyżej. Uprawnienia tego nie można wyłączyć na podstawie umowy spółki.

Przystąpienie do spółki

Skład osobowy spółki cywilnej może ulec zmianom także poprzez jego rozszerzenie. W pewnych przypadkach może też dojść do podmiany wspólników – w miejsce występującego chce przystąpić do spółki nowy (np. inny członek rodziny).

Przystąpienie do spółki nowego wspólnika uzależnione jest od zgody pozostałych wspólników oraz dokonania odpowiedniej zmiany w umowie spółki. W takim przypadku konieczne jest podpisanie aneksu do umowy spółki. Nie jest wystarczające podjęcie przez dotychczasowych wspólników uchwały o przystąpieniu nowego wspólnika (chociaż taką sytuację można naprawić poprzez przygotowanie odpowiednich dokumentów).

Aneks powinien zawierać:

1. wskazanie nowego wspólnika,
2. określenie rodzaju i wartości wniesionego wkładu (jeżeli ma miejsce),
3. określać uczestnictwo nowego wspólnika w prowadzeniu spraw spółki i jej reprezentowaniu.

Aneks do umowy spółki cywilnej powinien zostać zawarty w formie pisemnej (jej niedochowanie może skutkować utrudnieniami dowodowymi, ale nie musi powodować nieważności aneksu). W przypadku, w którym spółka cywilna jest właścicielem nieruchomości, aneks do umowy powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Śmierć wspólnika

W zależności od ilości wspólników w spółce, śmierć wspólnika może oznaczać dwie rzeczy:

1. rozwiązanie spółki, jeżeli spółka cywilna liczyła dwóch wspólników (po jego śmierci pozostaje jeden wspólnik, a spółka cywilna musi składać się z co najmniej dwóch wspólników) albo jeżeli umowa wskazywała, że śmierć wspólnika stanowi podstawę do rozwiązania spółki
2. dalsze funkcjonowanie spółki, jeżeli spółka cywilna składała się z co najmniej trzech wspólników albo jeżeli umowa określała, że do spółki przystąpią spadkodawcy zmarłego wspólnika

Musisz pamiętać o tym, że zasadą jest brak dziedziczenia roli wspólnika spółki cywilnej. Spadkobiercy wejdą do spółki wyłącznie wtedy, kiedy umowa przewidywała ich wstąpienie w miejsce zmarłego wspólnika. Umowa może przewidywać w tym zakresie różne rozwiązania. Może określać, że do spółki wejdą wszyscy spadkobiercy (albo po prostu spadkobiercy), w takim przypadku powinni oni wskazać jedną osobę, która będzie wykonywała prawa wspólnika. Umowa może także określać, że do spółki wstąpi cześć spadkobierców (w tym jeden z nich). W takim przypadku umowa powinna wskazywać tego spadkobiercę, najlepiej z imienia i nazwiska.

Jeżeli do spółki nie wchodzą spadkobiercy, a spółka cywilna dalej istnieje (było więcej niż dwóch wspólników), pozostali wspólnicy powinni rozliczyć się ze spadkobiercami na takich zasadach, jakby ze spółki wystąpił zmarły wspólnik (tak jakby wypowiedział on umowę spółki).

Odpowiedzialność wspólnik za zobowiązania spółki cywilnej

Zakres odpowiedzialności

Ze względu na to, że spółka cywilna nie posiada podmiotowości prawnej (nie jest oddzielnym od wspólników bytem prawnym) to wspólnicy ponoszą pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki cywilnej. Odpowiedzialność wspólników dotyczy długów wynikających z czynności cywilnoprawnych (w szczególności za długi wynikające z niewykonania umowy, której stroną była spółka cywilna), jak i długów publicznoprawnych (np. długi podatkowe, czy wobec ZUS).

Solidarny charakter odpowiedzialności

Odpowiedzialność wspólników ma solidarny charakter. Oznacza to, że każdy ze wspólników odpowiada za długi w pełnym zakresie (za pełną wysokość każdego długu).

Dodatkowo, wierzyciel może wybrać od kogo będzie dochodził należności i w jakim zakresie: od jednego wspólnika w całości, wszystkich wspólników w części, czy może od części wspólników w całości. Jeżeli wierzyciel będzie chciał prowadzić postępowanie egzekucyjne z majątku wspólnego wspólników, konieczne będzie pozwanie wszystkich wspólników spółki.

Jeżeli odpowiedzialność za zobowiązania zostanie wyegzekwowana tylko wobec części wspólników, to będą oni mogli dochodzić zwrotu odpowiedniej części kwoty od pozostałych wspólników (jeżeli umowa spółki nie będzie przewidywała odmiennych rozwiązań każdy ze wspólników powinien pokryć długi w równym zakresie). Wynika to z tego, że o ile w relacjach zewnętrznych wspólnicy odpowiadają za długi w nieograniczonym zakresie, to w relacjach wewnętrznych wspólnicy ponoszą odpowiedzialność odpowiednio do swojego udziału w spółce.

Wady i zalety spółki cywilnej

Tanie i łatwe zakładanie spółki cywilnej

Działalność gospodarcza powinna być jak najprostsza. Założenie spółki cywilnej wymaga w zasadzie wyłącznie zawarcia umowy spółki. To właśnie z tą chwilą dochodzi do powstania spółki. Spółka cywilna, w przeciwieństwie do innych spółek, jest bardzo szybko gotowa do podjęcia działalności gospodarczej.

Jak mogłeś przeczytać o tym wyżej, zawarcie umowy spółki podlega ujawnieniu w CEIDG, a dla spółki konieczne jest uzyskanie NIP oraz REGON. Generalnie można jednak przyjąć, że założenie takiej spółki jest prostsze.

Zawarcie umowy może nastąpić w zwykłej formie pisemnej, a z samym podpisaniem umowy nie wiążą się żadne koszty (w grę może wchodzić podatek PCC, jeżeli ma miejsce wniesienie wkładów do spółki). Z tego powodu można przyjąć, że spółka cywilna to najtańsza spółka w założeniu.

Zastanawiając się nad wybraniem określonej spółki musisz pamiętać, że w ostatnich latach wprowadzono możliwość założenia bardziej zaawansowanych spółek przez internet. Dotyczy spółki jawnej, spółki komandytowej oraz spółki z o.o.. Dzięki takiemu rozwiązaniu założenie tych spółek stało się równie szybsze, o ile nie szybsze niż założenie spółki cywilnej.

Niskie koszty funkcjonowania spółki cywilnej

Wielu przyszłych wspólników spółki cywilnej stoi także na stanowisku, że koszty bieżącego funkcjonowania spółki cywilnej są niższe niż w przypadku innych spółek. Jest to niestety tylko częściowa prawda.

O ile koszty bieżącej obsługi księgowej niewielkiej spółki cywilnej i spółki z o.o. mogą się różnić, to różnica ta w chwili obecnej nie będzie znacząca na tyle, aby przesądzała o tym, czy działalność gospodarcza w ramach spółki cywilnej jest na tyle opłacalna aby rezygnować z innych spółek.

Koszty obsługi prawnej spółki cywilnej nie są także niższe niż innych spółek – na przykład spółki z o.o.. W praktyce występują przedsiębiorcy korzystający z obsługi prawnej w przypadku spółki cywilnej, jak i w ogóle z niej niekorzystający. Podobnie w przypadku spółki z o.o.. Sama forma prawna pozostaje tutaj w zasadzie bez znaczenia dla kosztów takiej obsługi.

Co więcej, spółka z o.o. składająca się z większej liczby wspólników może okazać się tańsza w funkcjonowaniu ze względu na brak konieczności prowadzenia działalności gospodarczej przez jej wspólników, a w konsekwencji brak odprowadzania jakichkolwiek składek. Tylko wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. jest traktowany jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, a tym samym zobowiązany do odprowadzenia składek.

Opodatkowanie spółki cywilnej

Największą zaletą mogą być zasady i formy opodatkowania spółki cywilnej. W przypadku spółki cywilnej podatek dochodowy jest płacony tylko jeden raz przez wspólników spółki cywilnej.

To odróżnia spółkę cywilną od spółek posiadających osobowość prawną (spółki z o.o. oraz spółki akcyjnej), w których występuje problem podwójnego opodatkowania – podatek dochodowy jest płacony najpierw przez spółkę, a potem przez wspólników wypłacających zysk ze spółki w formie dywidendy.

Problem podwójnego opodatkowania nie występuje jednak w przypadku spółek osobowych (na przykład spółki jawnej oraz spółki komandytowej). Także w przypadku spółek kapitałowych (zwłaszcza spółki z o.o.) możliwe jest zorganizowanie działalności w sposób pozwalający przynajmniej zminimalizować ten problem (a być może całkowicie go uniknąć). Warto to rozważyć bardzo dokładnie przed zdecydowaniem się na spółkę cywilną.

Dodatkowo, w przypadku spółki cywilnej do pewnego momentu nie ma obowiązku prowadzenia tak zwanej pełnej księgowości (tak samo w przypadku spółki jawnej, inaczej w przypadku spółki komandytowej i z o.o.). Z tego powodu, prowadzenie księgowości jest zazwyczaj tańsze, a dodatkowo bardziej atrakcyjne dla wspólników.

Odpowiedzialność za długi spółki cywilnej

Największą wadą spółki cywilnej jest nieograniczona odpowiedzialność wspólników za długi spółki. Wspólnicy ponoszą nieograniczoną i solidarną odpowiedzialność za długi cywilnoprawne (na przykład wynikające z umów), jak i za długi publicznoprawne (w szczególności za długi podatkowe lub z zakresu ubezpieczeń społecznych).

Wspólnicy odpowiadają solidarnie za długi spółki cywilnej. Oznacza to, że każdy wspólnik odpowiada za długi spółki cywilnej w pełnym zakresie, nawet jeżeli nie podejmowali czynności, których dotyczą długi. Dodatkowo, wierzyciel spółki cywilnej może wybrać, od którego wspólnika będzie dochodził zapłaty długów. Jeżeli którykolwiek ze wspólników pokryje długi w zakresie większym niż wynikający z umowy (zasadą jest odpowiedzialność w częściach równych), będzie mógł żądać zwrotu od pozostałych wspólników spółki cywilnej odpowiedniej części.

Z powodu nieograniczonej odpowiedzialności całym swoim majątkiem za długi spółki cywilnej, spółka cywilna nie powinna być wykorzystywana do działalności gospodarczej:

1. na dużą skalę,
2. związanej z dużym ryzykiem gospodarczym.

Czym różni się spółka cywilna od innych spółek

Spółka cywilna a spółka jawna

Spółkę jawną łączy wiele podobieństw ze spółką cywilną. Spółka jawna jest najbardziej zbliżoną ze spółek prawa handlowego w stosunku do spółki cywilnej. Największą różnicą pomiędzy tymi spółkami jest obowiązek wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego – powstaje dopiero w momencie wpisania do KRS. Spółka cywilna powstaje z kolei już w momencie zawarcia samej umowy.

Spółkę jawną łączy ze spółką cywilną także podobny zakres odpowiedzialności wspólników za długi. W zakresie odpowiedzialności za długi istnieje jednak pewna różnica – odpowiedzialność wspólników spółki jawnej ma charakter subsydiarny. Oznacza to, że mogą oni być pociągnięci do odpowiedzialności za długi spółki dopiero jeżeli egzekucja prowadzona z majątku samej spółki okaże się bezskuteczna.

Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają z kolei całym swoim majątkiem od razu – egzekucja może być skierowana od razu do wspólnika spółki cywilnej, bez potrzeby prowadzenia egzekucji z mienia spółki.

Spółka cywilna a spółka komandytowa

Spółka komandytowa jest spółką podobną do spółki jawnej. Kluczową rzeczą odróżniającą te spółki jest istnienie dwóch kategorii wspólników – odpowiadających w pełni za długi spółki (komplementariusze) oraz nie ponoszących odpowiedzialności za długi spółki (komandytariusze).

Z tego powodu spółka komandytowa może być dobrym wyborem dla osób obawiających się odpowiedzialności za długi spółki cywilnej. Wykorzystując konstrukcję spółki z o.o. spółki komandytowej możliwe jest wykorzystanie zalety braku podwójnego oraz wyłączenia odpowiedzialności za długi spółki.

Spółka cywilna a spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Najważniejszą różnicą pomiędzy spółką z o.o. oraz spółką cywilną jest brak odpowiedzialności za długi spółki po stronie wspólników tej spółki. Przypominam, że w przypadku spółki cywilnej, każdy ze wspólników tej spółki ponoszą pełną odpowiedzialność za długi tej spółki bez potrzeby prowadzenia wcześniejszej egzekucji z majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej.

Spółka z o.o. podlega obowiązkowemu wpisowi do Krajowego Rejestru sądowego – w momencie dokonania wpisu spółka uzyskuje osobowość prawną. Spółka cywilna nie podlega ani wpisowi do KRS, ani też nie ma osobowości prawnej – spółka cywilna nie jest bytem prawnym odrębnym od wspólników, jest jedynie umową organizującą współpracę wszystkim wspólników.

Spółka z o.o. działa przez organy – obowiązkowymi organami spółki są zarząd oraz zgromadzenie wspólników, możliwe jest także powołanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej. Decyzje w spółce są podejmowane najczęściej przez zarząd, w pewnych przypadkach także przez zgromadzenie wspólników. Spółkę wobec osób trzecich reprezentuje zazwyczaj zarząd. Spółka cywilna to wspólnicy i to oni podejmują wszystkie decyzje dotyczące spółki oraz reprezentują spółkę cywilną wobec osób trzecich.